Stress en je energie

Net als geld, kun je energie maar 1 keer uitgeven….
 
Stress kost veel energie en lijkt een onderdeel van ons leven te zijn geworden. Hoe goed herkennen en erkennen wij stress?
 
Bij het woord stress denken we aan stress voor een examen, dat we te laat komen op het werk of dat je meteen tegen een burn-out aan zit. Maar de definitie van stress is veel breder. Stress is een chemisch proces in je lichaam, dat je lichaam helpt zich aan te passen aan zijn omgeving. Stress helpt je om in spannende of gevaarlijke situaties sneller en efficiënter te handelen, waardoor je kunt overleven. Deze stressreactie stamt nog uit de oertijd. In die tijd waren er veel gevaren, zoals een wild dier waarvoor je moest vluchten. Het was een kwestie van leven of dood. Dankzij stress konden wij in deze vecht of vlucht stand instinctief handelen en overleven. Zodra het gevaar geweken was, keerde ons lichaam terug in de ‘rust en verteer stand’ en kon het lichaam herstellen en bijkomen.
 

Komen wij met chronische stress toe aan de ‘rust en verteer stand’?

Voorbeelden van chronische stress op zowel lichamelijk als mentaal gebied:

Herken jij 3 of meer voorbeelden? Dit zijn tekenen van een voortdurende staat van stress en is tegenwoordig ‘normaal’. Helaas ondermijn je dan de gezondheid en wordt de werking van (hormoonproducerende) organen verstoord.
 
Hoewel we als individu, met ons hoofd, vaak gewend zijn aan stress, reageert ons lichaam er heel anders op. Het stuurt signalen om het rustiger aan te doen. Maar als volwassenen zijn we vaak eigenwijs. We versnellen juist, verhogen onze fysieke activiteit, passen ons dieet aan door voeding weg te laten, consumeren meer suiker en cafeïne, werken harder om vermoeidheid te vermijden en niet te hoeven luisteren naar de signalen van ons lichaam. Welke signalen geeft jouw lichaam?
 
Luister jij naar je hoofd of naar wat jouw lichaam je vertelt?

Hoe werkt stress?
 
De hersenen, de hypothalamus en de hypofyse, registeren alle interne- en externe afwijkingen, gevaren/stressoren en activeren de stresshormonen die in de bijnieren worden geproduceerd. De activatie van hormoonproductie en terugkoppeling naar de hersenen wordt een ‘hormoon-as’ genoemd. Er zijn drie assen.

1. De HPA-as (hypothalamus, pituitary (hypofyse), adrenal gland (bijnieren). Om cortisol aan te maken gaat er een sein vanaf je hypothalamus, naar je hypofyse, naar je bijnieren, ook wel de stress-as genoemd.
2. De HPT-as (thyroid, dus schildklier), regelt de schildklier en controleert de productie van schildklierhormonen.
3. De HPG-as (gonaden, dat zijn de geslachtshormonen), reguleert de geslachtsklieren en de aanmaak van geslachtshormonen.

Deze drie assen kunnen niet gelijktijdig even efficiënt functioneren; de prioriteit wordt bepaald door de behoefte. De stress-as krijgt altijd voorrang.

Klachten die bij een overactieve stress as kunnen passen

Tekenen zoals moeilijk afvallen, broze nagels, dunner wordend haar, een droge huid, aanhoudende vermoeidheid, hormonale problemen en spijsverteringsproblemen wijzen er eenvoudigweg op dat deze aspecten geen prioriteit hebben en deel uitmaken van de tweede en derde assen.
 
Wanneer de stress-as geactiveerd is, stijgen onder andere de bloedsuikerspiegel, bloeddruk, hartslag en ademhaling. Tegelijkertijd verwijden de bloedvaten naar de spieren, waardoor er meer zuurstof en brandstof beschikbaar komt, terwijl de bloedvaten naar de organen vernauwen, waardoor hun activiteit afneemt. Deze respons op adrenaline is snel maar kortstondig, waarna cortisol het overneemt en ons in staat stelt om langdurig door te gaan.
 

Wat verandert er nog meer bij stress?

Zodra cortisol in de bloedbaan komt verandert er nog meer in het lichaam;

1. Je lichaam schakelt over naar een zuurstofarme energieproductie waardoor de niet essentiële systemen, organen en lichaamsonderdelen geen of weinig energie krijgen. Want rustig je eten verteren en kindjes maken is helemaal niet belangrijk als je aan het overleven bent.
2. Tijdens stress produceert het lichaam ontstekingen waardoor er minder energie beschikbaar is want die is hard nodig voor het immuunsysteem.
3. Veel of langdurige aanwezigheid van cortisol kan de afbraak van oestrogeen in de lever verminderen, waardoor het niveau van oestrogeen in het bloed stijgt. Dit kan leiden tot een hormonale disbalans, zoals stemmingswisselingen, PMS, menstruatieklachten en verstoringen in het energiesysteem door een verhoogd aantal transporteiwitten.
4. Chronisch verhoogd cortisol verhoogd de doorlaatbaarheid van de darmwand, waardoor glucose en ongewenste stoffen sneller in de bloedbaan kunnen terechtkomen, wat een uitdaging vormt voor het immuunsysteem. Dit kan o.a. resulteren in overgevoeligheden, huidreacties, chronische neusverkoudheid, vermoeidheid, vage klachten en ontstekingen.
5. Cortisol verhoogt de bloedsuiker, door je lichaamscellen ongevoelig te maken voor insuline en door de eiwitten uit o.a. je spieren, huid en haren om te zetten naar glucose. Dit alles om extra energie te kunnen geven; om te kunnen vechten en vluchten. Echter als je de geproduceerde energie niet verbruikt doordat je niet beweegt en gestrest achter je bureau aan het werk bent, dan zal er meer insuline moeten worden aangemaakt om je bloedsuikerspiegel te laten dalen. Dit samenspel kan leiden tot insulinresistentie en een verklaring kunnen zijn dat het afvallen niet lukt en dat je in gewicht aankomt.

Wat te doen?

Wil je veranderingen in je klachten zien dan zul je heel goed naar je energiebalans moeten kijken en inventariseren welke klachten je ervaart en in welke mate ze voorkomen.
Vaak ligt het antwoord in minder doen. Je kunt je lichaam vergelijken met een auto. Wanneer je alsmaar gas geeft, is de tank sneller leeg, vlieg je uit de bocht of gaat de auto steeds meer mankementen vertonen. Ons lichaam is niet anders alleen gaan we met de auto sneller naar de garage…
 
Hoe is jouw energiebalans? Hoe goed zorg jij voor je lichaam?

19-04-2024